Dinleme Türleri

Dinleme türleri, Dinleme üzerine söylenebilecek en özlü söz“söz gümüş ise sükût altındır. ” Diğer ifadesi sükût olan dinlemek ne demektir? Dinleme dört temel bileşeni olan karmaşık bir süreçtir. Aslında dinleme, bir beceri işidir ve bu beceri birtakım ilke ve yöntemlerle çok daha etkili bir şekilde kullanılabilir. Dinleme türleri 7 kategoride incelenebilir.

Katılımlı dinleme: bu dinleme türü ile dinleme sürecinde beyinde oluşan soruların konuşmayı yapan kişiye iletilerek anlatılanların daha iyi kavranması amaçlanmaktadır. Dinlenilen kişinin ve sorulan soruların konuşmayı yapana yansıtılarak konuşmacıya dinlediğini hissettirme, konuşmacının rahatlamasını ve iletişimin gerçek amacına ulaşmasını sağlar. Dinleme türlerinden olan katılımlı dinlemenin uygulanması için dinleme sırasında başka bir işle uğraşmamak ve konuşmacı ile göz temasına geçerek iletişim kurmak gereklidir. Konuşmacıdan anlatılanları açıklamasını istemek, konuşmacının ifadelerini ve hislerini geri yansıtmak, düşünce ve duygularını özetlemesini sağlamak bu uygulamada yapılacaklar temel davranışlardır. Uygun yerlerde konuşmacının sözleri özetlenmelidir. Dinleyici, konuyu daha iyi anlamayı, istekte bulunmayı veya karmaşık bir problemi çözmeyi sağlamak amacıyla da konuşmacıya soru yöneltebilir.

Katılımsız/izleme dinleme: bu dinleme türü ile dinleme esnasında dinleyicilerin dinledikleri şeyler üzerinde biraz düşünmelerini sağlayarak zihinsel aktivitelerini etkin kılmak amaçlanır. Dinlenilen metnin belli bir süreçten mi bahsettiği, yoksa bir tanım mı ifade ettiği belirlenir. Metnin özelliğine ve metin ile ulaşılmak istenilenlere uygun olarak beyinde“Kim, ne, nerede ne zaman?” gibi sorulara cevap bulmaları için dinleyiciler yönlendirilir.

Not alarak dinleme/izleme: bu dinleme türünde dinlenenlerin veya izlenenlerin daha kolay anlaşılması ve hatırlanması sağlamak amaçlanır. Öğrencilerden dinlemenin veya izlemenin amacına göre not tutmaları istenir. Not alınırken dikkat etmeleri gereken noktalar hatırlatılır.

Kendini konuşanın yerine koyarak dinleme: Dinleyicinin kendisini konuşmayı yapanın yerine koyarak onun ne hissettiğini, hangi tecrübeleri yansıttığını, anlaması amaçlanmaktır. Öğrencilerden dinledikleri varlık ve şahıslardan birinin yerine kendilerini koymaları, hissedilen duygu ve düşünceleri anlamaları beklenir.

Yaratıcı dinleme/izleme: Bir diğer dinleme türü olan yaratıcı dinleme de amaç öğrencilerin dinlediklerini yorumlaması ve bunun sonucunda yeni fikirler üretmesidir. Bu yöntemin uygulaması iki şekildedir. Bunlardan ilki katılımsız dinleme diğeri ise katılımlı dinleme yani konuşmacının sözlerinin üzerine üretilen düşünceleri ifade edilir.

Seçici dinleme: Dinlenenlerin anlatılanların içinden ilgi ve ihtiyaçlarına yönelik olan kısımların seçilerek dinlenmesidir. 2 farklı şekilde uygulanabilir. Birinci uygulama şeklinde daha önce hazırlanmış sorular dağıtılır ve dinleyicilerden bunların cevapları istenir. Diğer dinleme yönteminde ise amaç ve ilgi alanına göre sadece ilgili kısımlar dinlenir.

Eleştirisel dinleme: Dinleme türlerinden sonuncusu olan eleştirisel dinlemede ise; Öğrencilere dinledikleri veya izledikleri şeyler hakkında soru sorma alışkanlığı kazandırarak konu hakkındaki düşünmelerini; olumlu veya olumsuz yönleriyle, tarafsız bir şekilde değerlendirmeleri sağlanarak kendi doğrularına ulaşmaları amaçlanır. Bu dinleme türünde öğrencinin konuya dair bazı soruları sorma becerisini kazanmış olması gerekmektedir. Bu sorulardan bazıları ise şu şekildedir.