Eleştiri, karşımızda olan kişinin eleştirilmesi oldukça zordur. Karşımızdakini kırmadan, incitmeden eleştiri yapılması gerekir. Yapılan eleştiride karşınızdaki eleştirildiğini bilmeli hem de söylenen sözleri benimseyebilmelidir. Eleştiri yapmak bir yaşam becerisi, bir sanattır. Zarifçe yapıldığında karşımızdaki kişiyle köprü kurmamızı sağlar.
İnsanların birbirine yakınlaşmasını ve birbirini anlamasına yardımcı olur. Bazı kişiler eleştiri yapayım derken, karşısındaki kişinin duygularının incineceğini dikkate almaz, bazı kişilerde karşısındaki kişilerin duygularını incitmemek için eleştiri yapmaktan, eksikleri söylemekten kaçınır.
Eleştiri genel anlamıyla olumsuz algılandığından, yapıcı eleştiri adında bir kavram oluşmuştur. Eleştirinin başına yapıcı sıfatı getirilmediğinde, yıkıcı bir eleştiri olduğu düşünülebilir. Eleştiri yapma ve eleştirilme sürecinin etkin olması, eleştiren kişinin ve eleştirilenin tutumuyla eleştirinin kalitesine bağlıdır. Kişinin kendisini geliştirmesi için, eleştiri yapanın bazı şeylere dikkat etmesi gerekir.
Kırmadan eleştiri yapılması için neler yapılmalı?
Bunun için ilk yapılması gereken karşımızdaki kişinin iyiliğini bulmak olmalıdır. Günlük yaşamda bizim bile farkında olmadığımız bazı kör noktalarımızı bazı kişiler fark edebilir. Gelişebilmek açısından bunların ayırımına varmak önemlidir. Gelişmenin kuralları arasında mevcut durumun tespit edilmesi önemlidir. Yapılan eleştiriler bu kör noktaların farkına varılmasını sağlar.
Eğer fark edilmediği takdirde, bilinçaltında sürekli olarak tekrar edilmeye devam eder. Bu gelişimin önüne geçen bir durumdur.
Eleştirinin yeri, zamanı ve dozu ne olmalıdır?
Her insanın gelişmek isteyeceği kesindir. Ancak kişiler genellikle eleştirilmekten hoşlanmazlar. Eleştirinin yargılayıcı, suçlayıcı, saldırgan şekilde yapılması daima karşıdaki kişide olumsuz bir etki yaratır. Aslında amaç üzüm yemektir. Aksine bağcıyı dövmek gibi bir maksat bulunmamaktadır. Bazı kişiler birbirlerini eleştirmenin yanlış olduğunu düşünür, hata arayan durumuna düşmeyi istemezler. Geliştirilmesi gereken bir tutum karşısında susmayı tercih eder, tepki almaktan çekinirler. Bazı durumlarda bu sorunun önemsiz olduğunu düşünürler. Eleştiri yapılırken dikkate alınması gereken konular ise;
- Eleştiri yapılırken başkalarının yanında yapılmamalı, birebir olunduğunda eleştiri yapılmalıdır.
- Eleştirilecek konu hakkında fazla beklenmemesi gerekir.
- Yargılayıcı, küçümseyici, subjektif ve hedefe yönelik olmayan eleştirilerin kişilerin moralini bozacağı ve karşı tarafa güvensizlik yaratacağı bilinmelidir.
- Hayal kırıklığı, öfke gibi olumsuz duyguların kişinin verimliliğinde engel teşkil edeceği, değişim ve gelişim açısından isteksizlik yaratacağı düşünülmelidir.
- Geliştirici, yüreklendirici, hedefe yönelik eleştirilerin insanları güvende hissettirecek düzeyde olduğu bilinmelidir.
- Onaylama, takdir etme gibi davranışlar kişileri geliştirici özelliktedir.
Eleştiri yapılırken, kişiler bunun amacını, neyin değiştirilmek istendiğini ya da neyin geliştirilmesini istediklerini bilmelidir. Yaptıkları eleştiri sayesinde kazançlarını, karşı tarafa ne kazandıracaklarını bilmelidirler. Kötü yönde eleştiri yapmanın kolay olduğu, yapıcı bir eleştiri yapabilmek için eğitimin şart olduğu unutulmamalıdır.
Eleştirinin eleştiri yapılana kişiye faydaları nedir?
Eleştiri kişinin bir durum karşısında düşünce ve görüşlerinin başkasının gözüyle değerlendirilmesidir. Bunlar tespit, analiz ve yorum içerir. Eleştiriyi yapan kendi düşüncesine göre, bilgi ve deneyimlerine göre ve bunlardan çıkardığı sonuçlara göre kendi kanaatini belirtir. Bu eylem olaylara ya da durumlara farklı açılardan bakabilmenin bir sonucudur. Ancak bu tespitler olumlu ya da olumsuz olabilir. Eleştirilen kişiye karşı bazı faydaları bulunabilir.
- Eleştiri eleştirilen kişinin çalışmasını zenginleştirme dinamiği kazandıracaktır.
- Eleştirilen kişinin aleyhinde ya da lehinde görüşler, yapılan hareketini geliştirilmesine destek olur.
- Eleştirilen bu etkiyle çalışmasını yeniden gözden geçirip, daha zengin çalışma yaratabilme olanağı sağlayacaktır.
Bu eleştiriler yapılırken, eleştirici konunun ne olduğu iyice anlamalı, bunu bir yöntem dahilinde yapmalı ve eleştiri sağlam temellere dayanmalıdır.
