Empati, kurgusal ya da duyusal bir varlık tarafından yaşanan duyguların tanınma yeterliliğidir. Yani bir başka kişinin duygularını, içinde olduğu durum veya davranışlarındaki motivasyonu anlayarak, bunu içselleştirmektir. Bazı hallerde kendi duygularını başka nesnelere yansıtma olarak da kullanılır. Bu durumda insan kendini başka bir bilincin yerine koymakta ve bu bilincin isteklerini, duygularını, düşüncelerini denemeden anlayabilme becerisidir.
Empati meydana gelirken, bunu doğrudan ortaya çıkarmaktan ziyade, kişi bunu yaşarken bulur. Bu nedenle empati davranışı öğrenilemez ve öğretilemez. Empatik olmak isteyen kişiler için kendinin farkında olmak, başkaları hakkında yargılayıcı olmadan olumlu düşünmek, iyi dinleme becerisi ve kendine güven gibi davranışların arttırılması faydalı olur. Empati bir kişinin kendini başka bir kişinin yerine koyması, onun duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlamasıdır. Bu sayede inan ilişkileri gelişir, aralarındaki kavgalar azalır ve belli bir süre içinde biter. Aile içinde empati kurma sayesinde, bireyler kendini karşısındaki kişinin yerine koyar ve hareketlerini buna göre yapar. Empati iki tarafa da faydalı olan bir tutumdur. Bu sayede başkalarının düşündükleriyle bakarak, farklı bakış açıları elde edilebilir.
Empatinin gerçekleşmesi için gereken kurallar nelerdir?
- Bir kişinin kendisini karşısında olan kişinin yerine koyması ve olaylara o kişinin bakış açısıyla bakması gerekir.
- Karşısındaki kişinin duygu ve düşüncelerini doğru anlaması ve hissetmesi gerekir.
- Karşısındaki kişiyi anladığını ona karşı ifade etmeli
Kişilerin empati yeteneklerini gelişme çağında geliştirip, daha sağlam ve başarılı empati kurma yeteneği elde edilebilir. Bunu yapmak için sakin olmalı, görüşler hakkında yorum yapmalı, kendinize özgüven duymalı, psikolojik ve ruhsal sorunlar yaşamamalı ve anlayışlı olunmalıdır. Bunları düzenli hale getirmek, empati yeteneğini geliştiren etkenlerdir. Empati yapan kişi çoğunlukla karşısındaki kişinin düşüncelerini daha evvel tahmin edebilir. Aynı şekilde olaylara nasıl tepki verileceği ya da yaşanan olay hakkındaki düşüncelerini daha önce tahmin etme yeteneği geliştirilebilir.
Empatinin bileşenleri nelerdir?
Duyuşsal empati: Duygusal empati olarak da adlandırılan bu durumda başkalarının duygusal durumlarına uyacak duygularla yanıt verebilme kapasitesi anlaşılır. Bu tür empati farklı ölçeklere bölünebilir.
- Empatik endişe: Başkalarının çektiği acılara cevap olarak duyulan sempati ve şefkat duygularıdır.
- Kişisel sıkıntı: Başkalarının çektiği acılara karşı duyulan ben merkezli bunaltı ve rahatsızlık duyma durumudur. Bebekler başkalarının duyduğu sıkıntıya karşı cevap olarak, kendilerini sıkıntı içine sokarlar. İki yaşlarına geldiklerinde yardımlaşma, paylaşma ve rahatlama şeklinde cevap verirler.
Bilişsel empati: bu durum başkalarının bakış açısını ya da ruhsal durumunu anlama kapasitesidir. Bu tür empati farklı ölçeklere bölünebilir.
- Perspektif alma: bu başkalarının psikolojik bakış açısını kendiliğinden benimsemektir.
- Fantezi: bu kurgusal karakterlerle tanımlama durumudur.
Empati türleri nelerdir?
Empati kendi içinde türlere ayrılmaktadır.
- İçgüdüsel empati: Kişilerin doğduklarında taşıdıkları empati biçimidir. Bir haber dinlerken, bir film seyrederken dökülen gözyaşı buna örnek olabilir. Başka kişilerin çektiği sıkıntıları, acıları onlar gibi yaşamaktır.
- İlişkisel empati: İlişki halinde olduğumuz insanların duygularına karşı kurulan empati türüdür. İlişki içinde olunan kişilerle olan yakınlık derecesi empati gücünü etkileyen bir unsurdur. Yakınlık derecesine göre empati kurma gücü artar.
- Deneyimsel empati: bu durum kişinin kendi deneyimlerinden ve öğrendiklerinden ortaya çıkmaktadır. Kişinin aynı olayları yaşayan kişilerle özdeşleşmesidir.
