Özgüven eksikliği, kişinin yaşamıyla ilgili aldığı kararları hayata geçirebilmesi için cesaret veren duygunun yani özgüvenin yeterince olmamasıdır. Bu duygu kişinin yaşamında mutlu olmasını sağlayan, başarılı olması için gerekli bir unsurdur. Özgüven kişinin kendisine karşı olumlu yargılarının olması, olayları kontrol edebileceğine inanması, kendini sevmesi, değerinin farkına varması, yeterli olduğunu düşünmesi, kendisiyle barışık olması, kendini tanıması gibi kavramlardan oluşur.
Özgüven eksikliğinde kişi kendisinden şüphe duyar, boyun eğer, pasif olur, güvensiz hisseder, depresyona girer ve aşağılık duygusu gibi kavramları içerir.
Çocuk yetiştirme konusundaki en önemli etkenlerden olan özgüven, kişilik gelişiminin özünü oluşturmakta ve eksikliği halinde yaşamın zindana dönmesinde etkili olmaktadır. Doğumla birlikte başlayan, ergenliğin sonuna kadar şekillenen özgüven olmazsa olmaz bir özelliktir. Bir kişide özgüven eksikliği varsa, kişinin ayakları üzerinde durması, istediklerini yapması, strese karşı dayanıklı olması ve sağlıklı ilişkilerinin olması beklenemez.
Özgüven eksikliğinin sebepleri nelerdir?
Başarılı olan kişilere bakıldığında genellikle bu başarılarında aile desteğinin olduğu görülür. Kendisine yeteri kadar fırsat tanınan çocuk, kendini daha iyi ifade edebilir. Çocuk tarafından keşfedilen spor dalı, sanatsal faaliyet gibi etkenler aile tarafından desteklenmelidir. Özgüven kişinin kendisine yönelik iyi duyguları geliştirmesiyle birlikte, kendisini iyi hissetmesine neden olur.
Kişinin kendi olmasından memnun olması ve bunun etkisiyle kendi ve çevresiyle barışık olmasını sağlar. Kendisi için bir şeylerin yapıldığını hisseden bebeklerde kendine ait özgüven gelişmeye başlar. Bunun temelleri başlangıçta anne karnında atılmaktadır. Doğumla birlikte bebeğe sevgiyi dozunda vermek, aktivitelerle iletişim kurmaya çalışmak, önemsendiğini hissettirmek bebekte dikkate alındığını hissettirir.
Erken çocukluk döneminde ailenin çocuğun kişilik gelişiminde büyük sorumluluğu vardır. Çocuğa evin bir bireyi olduğunu hissettirmek gerekir. Ondan alınacak küçük bir fikir bile, çocuğun kişilik gelişimine olumlu yansıyacaktır. Çocuğun şekle girmeye hazır bir hamur gibi görülmesi gerekir. Her türlü bilgiyi, konuyu, konuşulanı alır ve onları kendi sentezler. Kendilerine hedef belirleyen ne yapacağını bilen çocuklarda güven sorunu yaşanmaz. Aileler çocuklarının başarılarında olduğu kadar, başarısızlıklarında da yanlarında olmalı ve onları koşulsuz sevdiklerini göstermelidir. Çocuklar sadece sevildiklerini bilir ve anlarsa gelecekleri için sağlam adımlar atar ve sorunları daha kolay çözer.
Özgüven eksikliğinin belirtileri nelerdir?
- Eleştirilere karşı alıngan davranma: İnsanlar aşağılık duygusuna kapıldıklarında hata yaptıklarını bilseler bile bunun vurgulanmasını istemezler. Bunu kişisel bir saldırı olarak değerlendirirler.
- Özgüvene aykırı cevap verme: bu bazılarında kendileri için iyi şeyler duymak, bazılarında ise kendileri hakkında pozitif şeyleri duymak istememek şeklinde yaşanır. Bunun sebebi kişinin hissettikleriyle çelişmesidir.
- Aşırı eleştirisel yaklaşım: Kendisini iyi hissetmeyen kişiler başkaları hakkında iyi düşünmez, kusur ve hata ararlar. Bu sayede kendilerinin kötü olmadığını kanıtlamak isterler.
- Suçlama eğilimi: Kişiler bazen aşağılık duygusundan kurtulabilmek için, kendi güçsüzlüklerini başkalarına yüklemeyi tercih ederler. Kendi hatalarında başkalarını suçlarlar.
- İşkence isteği: Kişideki özgüven eksikliği fazlaysa, başkalarına zarar verme eğilimi doğabilir. Başkalarını suçlama davranışını kontrol edemez.
- Rekabetle ilgili negatif duygular: bu kişilerde başkaları gibi bir yarışı, oyunu kazanmayı isterler. Fakat bundan kaçınmayı seçerler. Çünkü bunu kazanamayacağını düşünürler.
- Yalnızlık ve çekingenlik eğilimi: bu kişiler zeki ve ilginç olmadıklarını düşündüğü için, başkalarının da kendisini böyle gördüğünü düşünür. Bu yüzden sosyal ortamlardan kaçınır ve susmayı tercih ederler.
Özgüveni iyileştirmek için ne yapılabilir?
- Yaşamda kötü şeyler yerine iyi şeylere ağırlık vermek
- Kendiniz hakkında olumlu düşüncelere sahip olmak
- Deneyimlerden ders çıkarmak
- Gerçekçi ve olabilir hedefler belirlemek
- Öğrenmeye açık olmak
- Cesaretli davranmak
- İşe yarayan işler yapmak
- Değişime açık olmak ve hoş karşılamak
- Basitliğe önem vermek
Özgüven eksikliğini gidermek için kişinin pozitif bir hedefe kenetlenmesi, negatif hedeften uzak kalması gerekir. Bu şekilde kişilerin kaybetmekten korkacağına, başarılı olacaklarına inanmalarını sağlar. Karşısındaki kişilerden özgüven eksikliğini giderecek sözler duyan kişiler yaşama daha iyi sarılır ve kendine olan güveni artar. Herkesin birbirine güvendiği bir ortamda yaşayan kişilerde özgüven eksikliği daha az görülür.
