Sosyal fobi tedavisi; diğer tüm psikolojik rahatsızlıklarda olduğu gibi ilaçlara bağlı olduğu kadar, hastanın kendisine ve çevresine de bağlıdır. Yani; psikolojik rahatsızlıklar vücuda giren bir virüsün ilaç tedavisiyle def edilmesi gibi sadece ilaçlarla düzeltilemezler. Hastanın iyileşmeye istekli olması, ailesinin ve yakınlarının kendisini sürekli bu konuda desteklemesi, ruh sağlığını düzenlemeye yatkın olması psikolojik tedavilerde en gerekli etkenlerdir.
Sosyal fobi de bu psikolojik rahatsızlıklardan biridir. Ama etrafınızda veya yakınınızda sosyal fobisi olan biri varsa; bu tedavide ona yardımcı olabilmek için genel olarak sosyal fobi belirtilerinin, sebeplerinin ve tedavi yöntemlerinin de bilinmesi gerekir. Sosyal fobi tedavisini incelemeden kısaca bunlara bir göz atalım:
Sosyal fobi nedir?
Genel olarak sosyal fobi; sosyal aktivite gereken durumlardan kaçınma, yabancı biriyle konuşmak istememek derecesinde etkileşimden kaçınma, toplum tarafından alaya alınma ve beğenilmeme korkusu duyarak kendi kendini yalnızlığa itme olarak tanımlanabilecek bir durumdur. Aslında sosyal fobiyi çok iyi anlatan bir örnek vardır: Son derece canlı konuşmaların, hararetli tartışmaların döndüğü kalabalık bir odaya girdiğinizi farz edin. Herkes size baktığı esnada gözlerinizi onlardan kaçırarak yere bakıyorsunuz ve çırılçıplak olduğunuzu fark ediyorsunuz. İşte bu durum karşısında düşeceğiniz dehşet, duyacağınız utanç sosyal fobiyi çok iyi anlatmaktadır.
Sosyal fobisi olan birisi bu durumu en ufak konuşmalarda, en basit sosyal etkileşimlerde dahi yaşar.
Genetik veya çevresel etkenlerden dolayı sosyal fobi görülebilir. Genetik sebeplerden dolayı görülen sosyal fobinin kaynağı daha çok beyin kimyasında görülen bozukluklardır. Bu bozukluklar kişinin düşünme mekanizmasında veya davranış kalıplarında bozukluğa sebep olur, bu da kendini sosyal fobi olarak gösterir. Çevresel etkenler ise; küçük yaşlarda sürekli ezilme, kişinin fikirlerine hiç ciddiyet verilmemesi, büyükleri tarafından sürekli alaya alınması gibi durumlar gösterilebilir. Böyle bir çocukluk ve ergenlik geçiren birisi, yetişkin olduğunda da insanlarla iletişim kurmakta zorlanacak, fikirlerini cesurca ifade edemeyecektir.
Sosyal fobi belirtileri nelerdir?
- Tanımadığı bir insanla etkileşim kurmak
- Özellikle karşı cinsle iletişim kurmakta güçlük çekmek
- Topluluk içinde dikkatleri üzerine çekerek konuşamamak ve fikirlerini rahatça beyan edememek
- Kendinden yetkili biriyle konuşamamak
- Göz temasından kaçınmak
gibi ve benzeri durumlar sık sık yaşanıyorsa bu sosyal fobiye işaret olabilir. Burada dikkat edilmesi gereken konu; bir karakter özelliği olan utangaçlık ve çekingenlik ile sosyal fobinin karıştırılmamasıdır. Çekingen insanlar da bu maddelerden bazılarını yaşıyor olabilirler; ama yazının başında bahsedilen örnekteki gibi bir hisse kapılmazlar. Sosyal fobi; insanı hayatın tüm güzelliklerinden alıkoyan, bambaşka bir rahatsızlıktır.
Sosyal fobi tedavisi nasıl yapılır?
Sosyal fobi ilaçlarla tedavi edilebildiği gibi psikolojik yardım eşliğinde de tedavi etmek gerekebilir. Aslında bu durum daha çok sosyal fobinin kaynağıyla ilgilidir. Yukarıda bahsedildiği gibi genetik sebeplerden kaynaklanan bir durum söz konusuysa, sadece gerekli ilaçların kullanımıyla bile sosyal fobi tedavisi gerçekleştirilebilir. Ama bunun dışında çevresel etkenler de yaşanan sosyal fobinin kaynağıysa, ilaç tedavisinin yanında psikoterapi de mutlaka gereklidir. Hatta sadece psikoterapiyle sosyal fobi tedavisi gerektiren durumlar bile mevcuttur.
Psikoterapi ile sosyal fobi tedavisi, ilaç tedavisine göre daha uzun süreli ve daha zahmetlidir. Çünkü sadece hastanın biyolojik faaliyetlerinin değil; ruh sağlığının ve psikolojisinin de kontrol altında tutulması gerekir. Psikoterapi ile sosyal fobi tedavisinde temel amaç hastanın korkularının kaynağına inmek, korkularıyla yüzleşmesini sağlayarak duyduğu kaygıların, endişelerin anlamsız olduğunu anlamaya sağlamaktır. Bunun için bireysel tedavi uygulandığı gibi, grup tedavisi de uygulanabilmektedir. Psikoterapi ile sosyal fobi tedavisinde doktor kadar hasta yakınlarının da tutumu çok önemlidir. Tedavi boyunca hastayı sosyal ilişkiler konusunda cesaretlendirecek telkinlerde bulunarak, onu insanlarla etkileşime geçme konusunda cesaretlendirerek hastanın tedaviye cevap vermesine yardımcı olmaları gerekir. Aksi takdirde hasta iç dünyasıyla baş başa kaldığında tekrar eski düşüncelere kapılacak; sürdürülen sosyal fobi tedavisi bir işe yaramayacaktır.
