Stres kırığı tabiri içerisinde kırık kelimesi geçmesine rağmen tam olarak bir kırık değildir. Ayağın yük taşıması sırasında her bölgenin anatomik yapısı gereği farklı işlevleri vardır. Her bölge yürüyüşün belli esnalarında belli miktarda yük taşır. Ayağın anatomik yapısının zorlandığı durumlarda yanlış yerlere fazla miktarda yük binmesine sebep olur.
Bu durum kemiğin basınç altında kalmasına yol açar. Basınç artışı silindirik yapıya sahip olan uzun kemiklerde (Tarak kemikleri ve kaval kemiği) kemik iliğinin ödem yapmasına sebep olur. Ödem geliştikçe kemiğin içindeki basıncı arttırır. Bu basınç hasta tarafından ağrı olarak hissedilir.
Stres kırığı çoğunlukla ayak tarak kemikleri ve alt baldır kemiklerinde oluşur. Aşırı kullanım ve baskı sonucu meydana gelen küçük çatlaklardır. Yapılan araştırmalar stres kırığının daha çok enerji gerektiren sporlar yapan kişilerde olduğunu göstermektedir. Basketbol, uzun mesafe koşular, tenis, atletizm, uzun mesafe koşular bunlara örnek gösterilebilir. Bunun sebebi zemine ayak çarpma tekrarlanmasının bu alanlarda yüksek olmasıdır. Pist ve saha sporları gibi yüksek darbe sporlarıyla uğraşanlarda da görülür. Kemiklerdeki hassasiyet stres kırığı riskini arttırmaktadır. Ergenlik çağında olup kemikleri yeterince sertleşmemiş çocuklarda da görülebilir. Kadınlarda özellikle kemik kütlesi azalmayla sonuçlanan, anormal regl dönemi geçiren veya hiç regl olmayan atletlerde ve sivil hayatında fiziksel aktivitesi olmayıp, askerlik eğitimleri sırasında birdenbire daha aktif faaliyetlere katılan acemi erlerde stres kırığı riski vardır.
Stres kırığının oluşmasında en önemli faktör yüksek şoka sebep olan zeminlerdeki sportif faaliyetlerdir. Uygun olmayan aniden yüklenilen antrenman programları, düz taban olması, osteoporoz, yanlış ayakkabı ile spor yapma, aşırı spor aktiviteleri, yıpranmış ve sert ayakkabılar kullanmak yine stres kırığını oluşturan faktörler olarak sıralanabilir.
Stres kırığında belirtiler:
- Kırığın olduğu bölgede dokunmada hassasiyet,
- Ayağın tepesinde veya ayak bileğinin dış tarafında şişlik,
- Yavaş yavaş gelişen ve vücuda ağırlık yükleyen aktivitelerde artan ve dinlenince azalan ağrı,
- İleri vakalarda ağrı dinlenirken bile olabilir,
- Bazen bölgesel morluklar.
Stres kırığı teşhisinde kırık gerçekten iyileşmeye başlayana kadar röntgende görmek zordur. Muayene eden ortopedi doktoru röntgenden daha sağlıklı sonuçlar veren bir kemik taraması ölçümü isteyebilir. Eğer stres kırığından şüpheleniliyorsa ilk olarak yapılması gereken şeyler:
- Kesinlikle istirahat edilmeli ve yapılan aktiviteler durdurulmalıdır,
- Ağrıya sebep olacak hareketlerden kaçınılmalıdır,
- Günlük birkaç kez buz uygulanmalıdır,
- Ayak kalp seviyesinin üstünde tutulmalıdır,
- Ağrı ve şişliği azaltması nedeniyle nonstreoid antinflamatuar ilaçlar kullanılır.
Stres Kırığı Tedavisi:
Stres kırığında en önemli tedavi parametresi hastanın stres yüke yol açan faktörünü ortadan kaldırmaktır. Öncelikle yapılması gereken doğru ayakkabı seçilmesi ve tedavinin ilk üç haftasında bol istirahat edilmesidir. Ayağın üstüne kesinlikle yük verilmemesi gerekir. Ardından üç ve altı hafta arası hafif yük verilir. Bu yol ile ulaşılmaya çalışılan amaç hastanın yanlış yük vermekten kaynaklanan kemik içi basıncını azaltmaktır. Bu dönemde uygulanan fizik tedavi ve rehabilitasyon ile ayağın adale gücünün normal kalması ve ayakta artan ödemin azaltılması için çaba sarf edilir. Stres kırığı olan bölgeye alçı uygulanabilir. Hasta kesinlikle koruyu ve yumuşak fit ayakkabılar kullanmalıdır. Stres kırığının tanısı koyulurken MRI en etkili yöntemdir. İyileşme olup olmadığı takip edilirken mutlaka MRI baz alınacaktır. Bütün bu uygulamalar cerrahi dışı uygulamalardır. Bu uygulamalardan yanıt alınamayınca cerrahi uygulamalara başvurulabilir.
Stres kırığı tedavi edildikten sonraki dönemde aktivitelere dönüş yavaş ve kademeli olmalıdır. Egzersizlerin hızı, süresi ve mesafesi kademeli olarak arttırılmalıdır.
Stres Kırığından Korunma:
Düzgün iyileşmeyen stres kırıklarında kemiğin tam kırıkları veya kronik sıkıntılar oluşabilir. Bu yüzden alınması gereken önlemler:
- Spor yaparken uygun spor ayakkabı ve ekipmana sahip olunmalıdır,
- Spora yeni başlarken yoğunluk kademeli olarak arttırılmalıdır. Hız, mesafe ve süre haftalık olarak %10 arttırılmalıdır,
- Spor yaparken gerdirme ve esneme hareketleri mutlaka yapılmalıdır,
- Kemik sağlığı için kalsiyum ve C vitamini yönünden zengin yiyecekler tüketilmeli ve düzenli beslenme mutlaka sağlanmalıdır,
- Eğer spor yaparken ağrı ve şişme tekrar olursa yapılan aktivite durdurulmalı ve istirahate geçilmelidir. Birkaç gün dinlenmenin ardında ağrı devam ederse mutlaka ortopedi uzmanına başvurulmalıdır,
- Stres kırığı riskini azaltıcı alternatif sporlar yapılmalıdır. Örneğin; yüzme ve bisiklet sürme.
