Dogmatizm ve Dogmatik DüşünceDogmatizm, değişmez ve sorgulanamaz kabul edilen a priori esaslar ve çeşitli öğretiler üzerine kurulu bir anlayıştır. Bu felsefi yaklaşım, belirli bilgilerin mutlak hakikat olduğunu ve araştırma, tartışma veya incelemeye ihtiyaç duyulmadığını savunur. Bu tür düşüncelere, öğretilere ve inançlara "dogma" veya "nas" denir. Dogmatizmin Temel ÖzellikleriDogmatizm, temelde skolastik bir yaklaşımdır ve modern çağlarda değişim ve gelişimi yadsıyan öğretileri ve anlayışları ifade eder. Kendi fikir ve iddiasının mutlak doğruluğunu savunan her birey veya düzen dogmatiktir. Bu bağlamda, belirtilen tutum, bilgi ve hükümlerde tartışılmazlık, eleştirilemezlik ve değişmezlik özelliklerine sahiptir. Özellikle metafizik (fizik ötesi) öğretiler, genellikle inakçı ve dogmatik niteliktedir. Deney alanının dışında kalan tüm iddialar inakçı olmak zorundadır. Dogmatizm, aklın kati ve açık bir değere sahip olduğunu, böylece belirli bilgi ve varlığa (hakikate) ulaşılacağını ve bunun neticesinde bilginin metafiziğinin mümkün olduğunu ileri süren bir felsefi yaklaşımdır. Dogmatizmin Tarihsel GelişimiDogmatizme, primitif inançlardan çağdaş bazı felsefi düzenlere kadar her yerde rastlanır. Açık biçimde çıkışı, Tanrı'nın lafı kavramı ile ortaya çıkmış ve Orta Çağ'da Aristoteles'in lafı kavramına kadar varmıştır. Örneğin, Orta Çağ'daki Hristiyan kültüründe herhangi bir ilkenin doğru sayılması için Aristoteles'in söylemiş olması yeterli görülüyordu. Dogmatizmin Zorunlu AkıbetiDogmatizmin zorunlu akıbeti zorbalıktır; zira farklı düşüncelere ve perspektiflere yer olmadığı gibi, dogmatik düşünce de deneyle kanıtlamayı kabul etmez. Özellikle Orta Çağ'da dogmatizm doruk noktasına ulaşmıştı; deneylerle kanıtlanamayan kaideler, engizisyon işkencesiyle kanıtlanmaya çalışılmıştır. Örneğin, dogmatizm, suçsuz kişinin ateşe atılsa bile yanmayacağı inancına varmış, ateşe atıldığında yanan kişinin suçlu olduğu sonucuna varmıştır. İnak ve İnan Arasındaki Farkİnak (dogma) ile inan arasındaki fark, inanın asla kanıtlanamayacak bir şeyi kabul etmesi, inak ise herhangi bir yetkeye bağlanan bir bilgiyi kanıtlanmış olarak kabul etmesidir. Yukarıda da belirtildiği üzere, bunun en güzel örneği Orta Çağ skolastiğinde herhangi bir lafın, eğer Aristoteles tarafından söylendiği kabul ettirilirse, doğru olduğunun da kabul edildiği fikridir. Dogmatizmin Karşıtları ve EleştirisiÖzetle, herhangi bir düzenin ya da kişinin değişmez formüller, her yerde ve her daim kabul edilir olduğunu ileri sürdüğü açık bilgiler dogmatiktir. Dogmatizmin karşıtı septisizm ise şüphecilik, kuşkuculuktur. "İleriye sürülen düşünce ve esasları incelemeden, kanıt aramadan, araştırmadan, eleştirip tartışmadan doğru ve açık gerçek sayan anlayış" olarak da nitelendirilebilen dogmatizm her dönemde ilerlemenin ve gelişmenin karşısında olmuştur. Dogmatiğin Türkçedeki karşılığı bağnazlık ve gericiliktir. Dogmatik düşünce örnekleriyle sadece din alanı değil, farklı alanlarda ve hatta bilimin dahi karşısına çıkar. (Geçmiş devirlerde bilim adamları dünyanın düz olduğu dogmasında ısrarlı olmuşlardı. Daha sonra da dünyanın kainatın merkezi olduğu dogmasında ısrarlı olmuşlardı.) Ancak şunu da söylemek gerekir ki, bilimdeki dogmaları yine bilim adamları ortadan kaldırmıştır. Bilimin gelişigüzel bir inak ya da inan düzeninden en esas ve başlıca farkı, diyalektik düşünce düzenini içinde bulundurmasıdır. |
.gif "Vücut Dilinin Özellikleri")
.jpg "Şizofreni Belirtileri ve Tedavisi")
Dogmatizm, temelde sorgulanamaz kabul edilen inanç ve öğretilere dayanan bir anlayış olarak karşımıza çıkıyor. Bu tür bir düşünce yapısında, belirli bilgilerin kesin gerçekler olduğu savunuluyor ve bu durum tartışmaya kapalı bir alan yaratıyor. Bu bağlamda, dogmatik düşünce üzerinden ilerleyen birinin farklı görüşlere açık olması ne kadar mümkün? Özellikle tarihi örneklerde olduğu gibi, dogmatizmin zorbalığa yol açması ve farklı bakış açılarını dışlaması, bireylerin düşünsel özgürlüğünü nasıl etkiliyor? Dogmatizmle karşıt olan septisizm ise sürekli bir sorgulama ve eleştiri gerektiren bir yaklaşım sunuyor. Bu iki düşünce biçimi arasındaki çatışma, bireylerin düşünsel gelişimlerini nasıl şekillendiriyor? Bilimsel alandaki dogmalara karşı çıkanlar, gerçekten de ilerlemeyi sağlayan unsurlar mı?
Cevap yazDogmatizm ve Sorgulama
Dogmatizm, belirli inançların sorgulanamaz olduğunu savunan bir düşünce yapısı olarak karşımıza çıkıyor. Bu durum, bireylerin zihinsel esnekliğini kısıtlayarak, farklı görüşlere açık olmalarını zorlaştırıyor. Tarihsel olarak, dogmatik düşünceler genellikle otorite ve zorbalıkla ilişkilendirilmiştir. Bu bağlamda, bireylerin düşünsel özgürlüğü üzerinde baskı oluşturarak, sorgulama ve eleştiri mekanizmalarını devre dışı bırakıyor.
Dogmatizmin Etkileri
Dogmatizmin bireylerin düşünsel özgürlüğüne etkisi oldukça derin. Dogmatik bir yapı içinde yetişen bireyler, genellikle eleştirel düşünme becerilerini geliştiremezler. Bu durum, farklı bakış açılarını dışlayarak, tek tip bir düşünce biçiminin egemen olmasına neden olabilir. Böylece, bireylerin düşünsel gelişimi ve yenilikçi fikirlerin ortaya çıkması engellenmiş olur.
Septisizm ve Düşünsel Gelişim
Öte yandan, septisizm sürekli bir sorgulama ve eleştiri gerektiren bir yaklaşım sunar. Bu bakış açısı, bireylerin düşünsel gelişimlerini teşvik ederken, dogmatizmle olan çatışması da önemlidir. Septik bir yaklaşım benimseyen bireyler, kendilerini sürekli olarak sorgulayarak ve eleştirerek daha geniş bir perspektife sahip olurlar ve bu da yenilikçi düşüncelerin ortaya çıkmasına zemin hazırlar.
Bilimsel Alandaki Dogmalara Karşı Çıkış
Bilimsel alanda dogmalara karşı çıkanlar, gerçekten de ilerlemeyi sağlayan unsurlar arasında yer alır. Bilim, sürekli sorgulama ve deneyle ilerleyen bir süreçtir. Dogmatik düşüncelere karşı çıkan bireyler, yeni teoriler ve keşifler ortaya koyarak bilimin ilerlemesine katkıda bulunurlar. Bu nedenle, dogmatizmle mücadele eden düşünce biçimleri, toplumun ve bilimin gelişimi için hayati bir öneme sahiptir.