Atipik psikoz, şizofreni, bipolar bozukluk, paranoid bozukluk, şizofreniform bozukluk, şizoaffektif bozukluk veya kısa reaktif psikoz gibi belirli bir psikiyatrik tanı konulamayan ve herhangi bir hastalık grubuna dahil edilemeyen, kendine özgü bazı özellikleri barındıran psikoz vakalarına verilen addır. Yani özetle, tipik özellikler sergilemeyen özgün bir psikolojik tablodur. Örneğin, kadınların aybaşı döneminde veya doğum sonrasında yaşadığı geçici bazı psikoz durumları atipik psikoz olarak adlandırılır.

Atipik psikoz vakaları her insanda görülebilir. Özellikle bireyler ergenlik dönemindeyken, ergenliğin getirdiği bazı etkiler nedeniyle hiçbir psikolojik hastalık sınıfına girmeyen bazı atipik psikozlar yaşayabilir veya yaşarlar. Şimdi bu yazımızda, çok nadir olarak karşılaşılan, kendine özgü bir adı olan ve tarihsel öneme sahip olan bazı atipik psikotik hastalıklardan bahsedeceğiz.

Atipik psikoz hastalıklarından biri olarak değerlendirilen otoskopik psikoz, hastanın kendi vücudunu veya eli, ayağı gibi vücudunun bir parçasını sanki karşısında görüyormuş gibi algılamasıdır. Kişinin karşısında veya yanında, ondan ayrı bir şekilde gördüğü bu görüntü genellikle renksiz ve saydamdır. Ancak kişi karşısında kendisinden bir parça veya vücudunun tamamını belirgin bir şekilde görür veya algılar. Hastanın gördüğü bu görüntü, daha önce herhangi bir belirti olmadan aniden karşısına çıkar ve hasta bu algıladığı görüntünün kendisini taklit ettiğini görür. Bu hastalık, görsel yanı sıra işitme veya başka bir duyu ile ilgili olarak da ortaya çıkabilir. Bu hastalıkta kişi, durumun bir yanlış algılama meselesi olduğunu fark edebilir ancak durumu üzüntüyle veya şaşkınlıkla karşılamaktan başka yapabileceği bir şey yoktur.

Bu atipik psikoz bozukluk, şizofreniye benzer. Bu atipik psikozda hasta, şizofrenide olduğu gibi olmayan kişiler görmek yerine, gördüğü gerçek kişilerin aslında kendileri olmadığına, başka insanların bu kişilerin yerine geçtiğine inanır. Örneğin, hasta annesinin aslında o olmadığına, ajan gibi birisinin annesini kaçırıp onun yerine geçtiğine inanır.

Bu atipik psikozda ise kişi, kendisine kötülük yapacak birisi olduğuna inanır. Bu kendisine kötülük yapacak kişinin de sanki değişik yüzler takıp yanına yaklaşmaya çalışacağını zanneder. Bu sendromu yaşayan kişi, mesela kardeşini, kardeşinin maskesini takıp onu öldürmeye gelen düşmanı veya bir FBI ajanı zanneder. Kişi, bu düşmanının ayrıca sürekli maske değiştirip başka kişiler kılığında karşısına çıktığına inanır. Bu atipik psikoz hastaları, bu yüzden insanlara zarar verebilirler.

Bu atipik psikozda ise hasta, nihilist sanrılarla dolu bazı düşüncelere kapılır. Hasta, sadece toplumda oluşturduğu yerini veya gücünü kaybettiğini düşünmekten ziyade, kalp, dalak, göz veya el gibi bütün organlarının veya vücudunun tamamının yok olduğunu veya yitirdiğini düşünür. Bu atipik psikoz ölümsüzlük sanrıları da getirebilir. Bu sendrom genellikle depresif veya şizofrenik bir epizodun hemen öncesinde görülür. Genelde bir iki gün veya birkaç hafta sonra geçer.

Atipik psikozun tedavisi, hastanın bireysel semptomlarına ve genel psikiyatrik durumuna bağlı olarak değişir. Tedavi süreci genellikle aşağıdaki yöntemlerle yönetilir:

Atipik psikoz, belirli bir psikiyatrik kategoriye sığmayan, kendine özgü ve karmaşık semptomlar sergileyen bir psikoz türüdür. Bu durumun yönetimi ve tedavisi, bireyin özel ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir. Farklı atipik psikoz türlerinin anlaşılması, bu nadir ve karmaşık durumların daha etkili bir şekilde yönetilmesine yardımcı olabilir.